Вісник Київського національного університету імені Тараса Шевченка

ГЕОГРАФІЯ

Bulletin of Taras Shevchenko National University of Kyiv

GEOGRAPHY

Оксана Гаськевич АНАЛІЗ КОНТРАСТНОСТІ МЕЗОСТРУКТУР ҐРУНТОВОГО ПОКРИВУ АГРОЛАНДШАФТІВ ПАСМОВОГО ПОБУЖЖЯ

Оксана Гаськевич
ORCID ID: 0000-0002-4354-3860
WoS Researcher ID: ABG-7381-2021
Львівський національний університет природокористування, Львів, Україна

АНАЛІЗ КОНТРАСТНОСТІ МЕЗОСТРУКТУР ҐРУНТОВОГО ПОКРИВУ АГРОЛАНДШАФТІВ ПАСМОВОГО ПОБУЖЖЯ

Анотація:

Під впливом антропогенних навантажень ґрунтовий покрив зазнає суттєвих перетворень, які виявляються у зміні його структури. Аналіз контрастності мезоструктур ґрунтового покриву агроландшафтів дозволить своєчасно ви­являти ареали агрогенного посилення неоднорідності та запроваджувати заходи щодо попередження деградації ґрун­тового покриву, що сьогодні є необхідною умовою сталого використання ґрунтів. Об’єктом досліджень обрано ґрун­тові мезокомбінації агроландшафтів Пасмового Побужжя – регіону інтенсивного сільськогосподарського викорис­тання. Розвідку проведено з метою встановлення причин формування контрастності ґрунтового покриву мезокомбі- націй, визначення часткових коефіцієнтів та інтегрального індексу контрастності, здійснення групування ґрунтових комбінацій за даними показниками тощо. Для досліджень використано порівняльно-географічний, натурно-картомет- ричний, розрахунковий методи. За картографічну основу взято ґрунтову карту масштабу 1:10 000.

У структурі ґрунтового покриву досліджуваної території виділено варіації, поєднання, ташети та мозаїки ґрунтів. Основними чинниками, що зумовлюють формування контрастності ґрунтового покриву комбінацій є генетична неодно­рідність ґрунтів, різний гранулометричний склад і ступінь змитості. Запропоновано поділ ґрунтових комбінацій на групи за ступенем контрастності та кількістю чинників, що її зумовлюють. Найменшими значеннями інтегрального індекса контрастності (45,2-49,6 %) визначаються варіації ґрунтів. Водночас, контрастність ґрунтових комбінацій даного типу формується майже виключно за рахунок розвитку ерозійних процесів й утворення ґрунтів різного ступеня змитості (ко­нтрастність однофакторна). Контрастність поєднань і ташетів є значно вищою, ніж варіацій, формується під впливом ерозійних процесів і генетичної неоднорідності ґрунтів (для поєднань) або генетичної неоднорідності та гранулометри­чного складу для ташетів (двофакторна контрастність). Попри те, що мозаїки віднесено до середньоконтрастних ком­бінацій, їхня контрастність є багатофакторною, тобто зумовлена всіма переліченими чинниками.

За результатами досліджень констатовано, що процеси водної ерозії є головним чинником формування контраст­ності ґрунтового покриву агроландшафтів Пасмового Побужжя. Це потребує постійного моніторингу та впрова­дження ефективних протиерозійних, ґрунтоохоронних заходів.

Ключові слова: структура ґрунтового покриву, контрастність, ґрунтові комбінації, водна ерозія, деградація.

Мова: українська

DOI: http://doi.org/10.17721/1728-2721.2022.85.4

Посилання:

  1. Asmeret, A. B. (2019). Drivers of soil change. Developments in Soil Science, 36, 27-42. DOI:10.1016/b978-0-444-63998-1.00003-3 (in English).
  2. Baliuk, S. A. & Kucher, A. V. (2019). Prostorovi osoblyvosti gruntovoho pokryvu yak osnova staloho upravlinnia gruntamy [Spatial features of the soil cover as the basis for sustainable soil]. Ukrainian geographical journal, 3, 3-14. DOI:10.15407/ugz2019.03.003. (in Ukrainian).
  3. Byndych T. (2013). Using GIS technology to analyze the heterogeneity of local structures of soil in the steppe zone. [Vykorystannia HIS-tekhnolohii dlia analizu neodnoridnosti lokalnykh struktur gruntovoho pokryvu u stepovii zoni]. Agricultural Chemistry and Soil Science, 80, 17-26 (in Ukrainian).
  4. Haskevych, O. & Pozniak, S. (2007). Struktura gruntovoho pokryvu Holohoro-Kremenetskoho horbohiria. [The structure of soil cover of Volyn’ highland]. Lviv: LNU. (in Ukrainian).
  5. Haskevych, O. (2019). Neodnoridnist gruntovoho pokryvu ahrolandshaftiv Pasmovoho Pobuzhzhia. [Pasmove Pobuzhzhia agricultural landscape soil heterogeneity]. Visnyk of the Lviv University. Series Geography, 53, 97-103. (in Ukrainian).
  6. Haskevych, O., Snitynskyy, V., Hnativ, P., Lahush, N., Haskevych, V. &Ivaniuk, V. (2021). Agro-ecological assessment of the farmlands of the Hologoro-Kremenetskiy Highlands. In Soils Under Stress (pp. 143-151). Springer, Cham. DOI: 10.1007/978-3-030-68394-8_14 (in English).
  7. Maestre, F. T., Bradford, M. A. & Reynolds, J. F. (2006). Soil heterogeneity and community composition jointly influence grassland biomass. Journal of Vegetation Science, 17, 261-270. (in English).
  8. Medvedev, V. (2015). Continuality and dyscretivity of soils for fields: applied consequences for agriculture. Soil Science, 16 (1-2), 11-25. [in Russian] DOI:10.15421/041502 (in English).
  9. Medvedev, V. V. (2010). Heterogeneity as natural display of horizontal structure of a soil cover. Soil Science, 11 (1-2), 6-15 (in Russian).
  10. Pozniak, S. (2017). Grunty v suchasnomu suspilstvi. [Soils in the modern society]. Visnyk of the Lviv University. Series Geography, 51, 304¬313. (in Ukranian).
  11. Pozniak, S. P., Krasekha, E. N. & Kit, M. G. (2003). Kartohrafuvannia gruntovoho pokryvu [Cartography of soil cover]. Lviv, LNU. (in Ukranian).
  12. Radzij, V. & Pozniak, S. (2009). Struktura gruntovoho pokryvu Volynskoi vysochyny. [The structure of soil cover of Volyn’ highland]. Luts’k: Vezha. (in Ukranian).
  13. Rannik K, Kolli R. (2018). Evaluation of the pedodiversity, agronomical quality and environment protection ability of the soil cover of Estonian croplands. Estonian Journal of Earth Sciences, 67(3), 205. DOI: 10.3176/earth.2018.15 (in English).
  14. Reynolds, H.L., Mittelbach, G.G., Darcy-Hall, T.L., Houseman, G.R. & Gross, K.L. (2007). No effect of varying soil resource heterogeneity on plant species richness in a low fertility grassland. Journal of Ecology, 95, 723-733. DOI:10.1111/j.1365-2745.2007.01252.x (in English).
  15. Starodubtsev, V., Basarab, R., Rosamakha Yu. & Vlasenko, I. (2019). Milestones of the s oil cover heterogeneity investigation in the Right- Bank Forest-steppe of Ukraine. Conference: “Intellectual development of mankind” 3-24.01.2019, Moldova. (in English).
  16. Volungevicius, J. (2008). Spatial peculiarities of Lithuania’s soil cover structure in the landscape context. Ekologija, 54(3), 158-164. DOI:10.2478/V10055-008-0024-y (in English).
  17. Xue, W., Bezemer, T.M. & Berendse, F. (2019). Soil heterogeneity and plant species diversity in experimental grassland communities: contrasting effects of soil nutrients and pH at different spatial scales. Plant Soil, 442, 497-509. DOI: 10.1007/s11104-019-04208-5 (in English).

Завантажити (.pdf)

Рекомендуємо цитувати цю статтю так:

Oksana Haskevych, 2022. Analysis of soil cover mezostrucrures of agrolandscapes of pasmove Pobuzhzhya. Visnyk Kyivskogo nacionalnogo universytetu imeni Tarasa Shevchenka, Geografiya [Bulletin of Taras Shevchenko National University of Kyiv, Geography], 3/4 (84/85), 52-56 (in Ukrainian, abstr. in English), DOI: 10.17721/1728-2721.2022.85.3

Надійшла до редколегії 27.11.2022
Прийнята до друку 27.12.2022